Książka na szklanym ekranie

Jeżeli jesteś molem książkowym, to z pewnością nie możesz doczekać się kolejnej części Twojej ulubionej serii. Tak samo mają amatorzy seriali i filmów. Chociaż nie. Książkowi mają lepiej, bo wytworzona w głowie autora historia ma czasem odzwierciedlenie na ekranie. Raz jest to pełnometrażowy film, a raz serial. Jak wygląda cały proces tworzenia adaptacji filmowej? Dlaczego tyle trwa? I dlaczego różni się od naszych wyobrażeń?

Ekranizacja czy adaptacja?

Ekranizacja to wierne odwzorowanie utworu literackiego. Pod względem zarówno treści, jak i formy. Adaptacja to ogólne odwzorowanie utworu. Może je zawężać lub poszerzać. Adaptacja bierze zatem ogólną historię, coś zmienia, coś dodaje, coś pomija. Ekranizacja wiernie odtwarza historię, klimat, a nawet dialogi. Adaptacje mają to do siebie, że różnią się czasami dosyć znacząco od oryginalnej książki. Dlatego fani papierowej wersji są często zawiedzeni.

Książka na szklanym ekranie

Podstawa prawna

W Polsce aktem prawnym, który reguluje kwestię praw, niezbędnych do stworzenia adaptacji jest Ustawa o prawach autorskich i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994. Szczególnie interesuje nas artykuł 2 i jego paragrafy.

1. Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.

2. Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania.

3. Twórca utworu pierwotnego może cofnąć zezwolenie, jeżeli w ciągu pięciu lat od jego udzielenia opracowanie nie zostało rozpowszechnione. Wypłacone twórcy wynagrodzenie nie podlega zwrotowi.

4. Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem.
5. Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.

Scenariusz

Samo napisanie scenariusza nie wymaga żadnych specjalnych zezwoleń, o ile na jego okładce wspomnimy autora utworu pierwotnego. Schody pojawiają się w momencie, w którym chcesz go wykorzystać do celów komercyjnych. Wówczas musisz porozumieć się z autorem odnośnie zezwolenia. Trzeba również zawrzeć umowę, w której zapiszesz najważniejsze kwestie, chociażby takie jak wynagrodzenie za jego dzielenie (może również zezwolić na adaptację bez wynagrodzenia finansowego). Jeżeli autor utworu nie żyje i minęło 70 lat od jego śmierci, możesz zacząć pracę bez zgód. Gdyby jednak nie minęło ustawowego czasu, musisz skontaktować się z ze spadkobiercami.

Film

Książka na szklanym ekranie

Prawa autorskie do realizacji filmu wykupuje producent. Chroni ono zarówno współautora, jak i producenta. Nabywa on wyłączne prawa majątkowe do eksploatacji utworu jako całości. Producent zawiera również umowę ze scenarzystą. Nie jest określone jasno jak ma taka umowa wyglądać. To, na co umówi się scenarzysta z producentem jest do dogadania.

Wynagrodzenie zarówno dla autora jak i producenta zostaje ustalane między nimi i zawarte w umowie. Podobnie jak zasady, na mocy których prawa autorskie zostały sprzedane. Wszystko musi się odbyć zgodnie Z Ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zanim jednak zdecydujesz się na napisanie scenariusza adaptowanego warto zasięgnąć porady prawnej.